ایران کنفرانس

بررسی "حقوق صنفی اساتید" ، گزارشی از خبرگزاری ایسنا

بیش از 80 سال از عمر آموزش عالی کشور می‌گذرد. در همه این سال‌ها و در ثبت برگ برگ پرونده افتخارات دانشگاه‌ها، "اساتید" بدون هیچ ادعا و چشم‌داشتی نقش بسزایی ایفا کرده‌اند.

در حال حاضر بیش از 70 هزار عضو هیات علمی در دانشگاه‌های کشور فعالیت می‌کنند و به عنوان قشر نخبه و مرجع، دغدغه‌ها و مطالباتی دارنند که پرداختن و بررسی آنها از وظایف وزارت علوم و دستگا‌های ذیربط است.

همزمان با "هفته دانشجو" سرویس دانشگاهی ایسنا با برگزاری میزگردی با حضور چهار تن از اعضای هیات علمی دانشگاه‌ها با رتبه‌های علمی استاد تمام، دانشیار و مربی و استاد بازنشسته به بررسی "حقوق صنفی و رفاهی اعضای هیات علمی و مطالبات و مشکلات آنها" پرداخته است.

به گزارش سرویس دانشگاهی خبرگزاری دانشجویان ایران (ایسنا)، این میزگرد با حضور دکترمحمد زاهدی اصل استاد پایه 35 گروه آموزشی مددکاری اجتماعی دانشگاه علامه طباطبایی، دکتر سید محمد شهرتاش دانشیار گروه برق قدرت دانشگاه علم و صنعت ایران، دکتر امان الله قرائی مقدم استاد بازنشسته دانشگاه خوارزمی و دکتر سید جواد امامی مربی دانشکده معماری و شهرسازی دانشگاه علم و صنعت برگزار شد.

لزوم تشکیل مجمع صنفی اعضای هیئت علمی در دانشگاه‌ها در دولت تدبیر و امید

دکتر محمد زاهدی‌اصل استاد دانشگاه در این میزگرد با لزوم تشکیل و احیای مجمع صنفی اعضای هیئت علمی در دانشگاه‌ها در دولت تدبیر و امید، به تاریخچه شکل‌گیری این مجمع اشاره کرد و گفت: مجمع صنفی اساتید برای اولین بار در دهه 70 تشکیل شد و وزیر علوم وقت هم عضو این مجمع شد. در آن زمان دانشگاه‌هایی نظیر دانشگاه علامه طباطبایی پیشقدم شدند و با برگزاری انتخابات مجمع صنفی اعضای هیئت علمی را ایجاد کردند ولی متاسفانه در دوره بعد این فعالیت‌ها ادامه نیافت.

وی با اشاره به سختی‌های چند ساله گذشته اظهار کرد: با روی کارآمدن دولت یازدهم، امیدی در دل ما زنده شد، ما برای بازگرداندن شرایط به حالت قبل با جان و دل تلاش مضاعف می‌کنیم، امیدوارم این امید تبدیل به یاس نگردد.

استاد دانشگاه علامه طباطبایی با اشاره به اینکه جلسه ماهیانه اساتید در سال‌های گذشته برگزار نمی‌شد اما طی یک سال اخیر دوباره فعال شده اظهار کرد: در این جلسات بارها به همکاران خود گفته‌ام که دانشجویان پیش از آنکه از ما علم بیاموزند، به رفتار و منش ما توجه می‌کنند و رفتار اساتید دانشگاه و اعضای هیات علمی زیر ذره‌بین است.

وی بااشاره به جایگاه اعضای هیئت علمی در جامعه، گفت: اعضای هیئت علمی گروه‌های مرجع جامعه به حساب می آیند به همین دلیل برای اثرگذاری بیشتر باید از سطح رفاهی متناسب و متعارفی برخوردار باشند تا بدون دغدغه مشکلات کشور را حل و بررسی کنند.

زاهدی اصل آموزگاران را جزو صالح‌ترین و صادق‌ترین اقشار جامعه دانست و گفت: هنوز پدیده‌های زشتی نظیر رشوه و زیرمیزی که در بخش‌ها و گروه‌هایی از جامعه رواج یافته، به دانشگاه‌ها راه پیدا نکرده است و من امیدواریم که دانشگاه ما هیچ وقت آلوده نشود و یا تا زمانی که من زنده ام، چنین روزی را نبینم.

این استاد دانشگاه علامه بااشاره به مشکلات رفاهی اعضای هیات علمی و بااشاره به تفاوت جایگاه اساتید در ایران نسبت به کشورهای مختلف گفت: زمانی که من به عنوان یک استاد پایه 35 خود را با استادی در همین پایه که ساکن کشورهای همسایه است، مقایسه می‌کنم تفاوت معنی داری در زمینه برخورداری از امکانات و خدمات رفاهی می‌بینم.

"استقلال دانشگاه" دیگر موضوعی بود که زاهدی‌اصل در بخش دیگری از سخنانش بر اهمیت آن پافشاری کرد و در این خصوص گفت: چرا باید سرنوشت دانشگاه به سرنوشت وزارت علوم گره بخورد؟ مگر نباید دانشگاه ها استقلال داشته باشند.

وی به نحوه انتخاب اعضای هیئت امنای دانشگاه‌ها انتقاد کرد و گفت:‌ کدامیک از ما در انتخاب اعضای هیئت امنا سهم و نقش داریم. وقتی اعضای هیئت علمی هنوز به آن سطح از بلوغ علمی نرسیده‌اند که بتوانند در انتخاب مدیر، شاگردان و همکاران خود سهمی داشته باشند، چگونه می‌توان از استقلال و فضای علمی سخن گفت.

استاد دانشگاه علامه طباطبایی با اشاره به رایج شدن تجمیع دانشگاه‌ها در قالب پردیس اظهار کرد:‌ زمانی می‌گفتند دانشگاه نباید بنگاه سیاسی باشد اما حالا دانشگاه تبدیل به بنگاه اقتصادی شده از یک سو اکثر دانشگاه‌ها در حال احداث پردیس هستند و از سوی دیگر استاد را طی فرایندی به دانشگاه وابسته می‌کنند که بدون توجه به سطح علمی دانشجویان صرفا به آنها مدرک دهد.

عضو هیئت علمی دانشگاه علامه ضمن انتقاد از تعداد زیاد دانشجویان تحصیلات تکمیلی در خصوص شیوه تدریس این مقاطع اظهار کرد: تحصیلات تکمیلی نباید استادمحور باشد. اگر دانشگاه تبدیل به مدرسه فوق لیسانس و تحصیلات تکمیلی شود قطعا به فضای علمی آسیب خواهد.

زاهدی اصل در ادامه بااشاره به "دانشگاه مطلوب" گفت: وجود فضای علمی با نشاط و رفاه و امنیت نسبی در ابعاد مختلف باعث گسترش بروز خلاقیت در دانشگاه می‌شود و همین مسئله گره‌های اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی جامعه را باز می‌کند.

وی از عدم توجه برخی مسئولین اجرایی به نتایج تحقیقاتی دانشگاهیان و پژوهشگران در تصمیم‌گیری‌هایشان انتقاد کرد و افزود: متاسفانه برخی مسئولین می‌گویند شما به فعالیت‌های علمی خود ادامه دهید ما هم به برنامه ریزی‌های خود می‌پردازیم در حالی که اگر مسئولین اجرایی به اساتید و نخبگان کشور و نظرات و ایده های آنها توجه نکنند،‌ نمی توان مشکلات موجود را حل و فصل کرد.

وی در ادامه نوع ارتباط دانشگاه‌ها با صنعت و سازمان‌های اجرایی را به نقد کشید و اظهار کرد: ارائه فرصت تحصیلی به مقامات بعضی از سازمان‌ها، شیوه ارتباطی صحیحی برای برقراری رابطه دانشگاه با سازمان‌ها نیست. این در حالیست که بخشی از بودجه سالانه همه سازمانها به موارد پژوهشی اختصاص پیدا می‌کند که برای انجام این پژوهش‌ها باید از دانشگاهیان و اساتید کمک گرفت در حالی که چنین اتفاقی نمی افتد.

وی در پایان از ایسنا به این دلیل که پیام اساتید را منتقل می‌کند، تشکر کرد و اظهار کرد: امیدواریم که اساتید جایگاه خود را پیدا کرده و بتوانند به خوبی در جامعه نقش خود را ایفا کنند.

جالی خالی سازمان متولی برای پیگیری انتشار کتاب و ثبت اختراع در سطح بین‌المللی

دکتر سید محمد شهرتاش دانشیار گروه برق قدرت دانشگاه علم و صنعت ایران نیز در سخنانی حقوق صنفی اساتید را به سه دسته نیازهای شغلی، اجتماعی و رفاهی تقسیم کرد و در توضیح نیازهای شغلی گفت: عدم ارتباط نخبگان با متخصصان برجسته بین المللی مانع پیشرفت علمی می شود.

وی با بیان اینکه موانع زیادی از جمله نبود منابع مالی کافی، قید و بندهای ارتباطی بسیاری برای افزایش ارتباطات علمی در سطح بین المللی وجود دارد تصریح کرد: عدم برقراری ارتباط بین المللی در حوزه علمی سبب می‌شود که فضای علمی کشور دچار همان شرایطی شود که آب در حالت سکون پیدا می‌کند.

نبود تجهیزات به روز یکی دیگر از نیازهای شغلی اعضای هیئت علمی بود که از سوی شهرتاش مطرح شد و در همین خصوص نیز گفت: آخرین بار دکتر دانش آشتیانی در مقام معاونت پشتیبانی وزارت علوم، تسهیلات لازم برای دانشگاه‌ها در خرید تجهیزات علمی از خارج از کشور فراهم کرد.

وی همچنین افزود: نیاز شغلی دیگر اعضاء هیئت علمی انتشار کتب علمی در سطح بین المللی است که متاسفانه هیچ سازمانی برای چاپ و انتشار کتاب در سطح بین المللی در ایران وجود ندارد و متقاضیان باید با استفاده از منابع مالی خود اقدام به این کار کنند.

عضو هیئت علمی دانشگاه علم و صنعت بااشاره به روند ثبت اختراع بین المللی اعضای هیات علمی و مشکلات موجود اظهار کرد: نیاز شغلی دیگر اعضاء هیئت علمی ثبت اختراع و ابتکار در سطح بین المللی است که افراد برای ثبت اختراع بین المللی دراکثر موارد به کمک وکیل باتجربه و حرفه ای نیازمندند تا فرایند ثبت اختراع انجام شود البته باید توجه داشت که در این راه باید هزینه بسیار زیادی صرف کرد و متاسفانه هیچ سازمانی به چنین فرایندی نمی‌پردازد.

وی ادامه داد: از دیگر نیازهای شغلی اعضاء هیئت علمی نیاز به تجهیزات مناسب و به‌روز است که نبود آن به پیشرفت علم صدمه می‌زند ضمن اینکه متخصصان داخل کشور به منابع اطلاعاتی کامل در سطح بین المللی وجود دارد دسترسی ندارند. وقتی ابراز وجود متخصصین ایرانی در صحنه بین المللی به ارائه یک مقاله ختم می‌شود نشاط علمی کاهش می‌یابد.

دانشیار دانشگاه علم و صنعت با نقل خاطره‌ای از علامه طباطبایی گفت: زمانی در یکی از برنامه‌های تلویزیون با موضوع زندگی علامه طباطبایی دیدم که علامه جلساتی با هانری کربن داشته که به دلایلی قطع می‌شود. علامه طباطبایی از قطع شدن ارتباط خود با این فرد اظهار ناراحتی کرد و گفت این تنها راه ارتباط من با سایر کشورها بود، بنابراین وقتی محققی به بزرگی علامه طباطبایی احساس نیاز می‌کند که با متخصصین حوزه خود ارتباط داشته باشد نشان می‌دهد که ارتباطات بین المللی برای پیشرفت علم بسیار اهمیت دارد.

به گفته شهرتاش، بسیاری از اساتید ما از چنان توان علمی بالایی برخوردارند که می‌توانند در انجمن‌های علمی بین‌المللی در جایگاه‌های مدیریتی نقش ایفا کنند اما چون زمینه این ارتباط فراهم نیست اساتید نمی توانند از مزایای این ارتباطات بین المللی بهره مند شده و این منافع را به جامعه و فضای علمی کشور منتقل کنند.

لزوم توجه سازمان‌های اجرایی به نتایج پژوهش اساتید و ضرورت اتکا به پشتوانه علمی در برنامه ریزی‌های اجرایی نکته‌ای بود که علاوه بر دکترزاهدی اصل، دکترشهرتاش هم به آن اشاره و این ارتباط را نیاز اجتماعی اعضاء هیئت علمی دانست و در همین خصوص بیان کرد: نباید با برگزاری مناقصه، تحقیقات علمی را به افرادی که مبلغ کمتری دریافت می‌کنند سپرد. دریافت مبلغ کمتر ازسوی برخی محققان دلیلی بر اجرای صحیح تحقیقات نیست بلکه مبلغ پیشنهادی متخصصین واقعی به دلیل اشراف بر موضوع، واقعی تر است.

این عضو هیئت علمی دانشگاه علم و صنعت در ادامه تصریح کرد: یک مشکل دیگر درهمین زمینه عدم اجرای پژوهش های اجتماعی قبل از اجرای سیاست گذاری‌های است. تا کنون نشنیده ایم که مدیران اجرایی به دلیل آنکه فعالیت های اجرایی خود را با پشتوانه تحقیقات علمی انجام نداده اند مورد سئوال واقع شده باشند.

شهرتاش درخصوص فعالیت های مدنی اساتید اظهارکرد: سال هاست که اساتید دانشگاه ها به دنبال ایجاد تشکل های مستقل درون دانشگاهی هستند و این از نیازهای اساسی اجتماعی اساتید است. زیرا فرهیختگان یک جامعه برای ایجاد هماهنگی، انسجام درخواست ها و پیگیری مستمر آنها نیاز دارند تا تشکل های صنفی ایجاد کنند.

وی در ادامه با انتقاد از روند جذب اعضای هیئت علمی در دانشگاه‌، اظهار کرد: سابق براین افراد متقاضی عضویت در هیئت علمی در بدو امر به گروه آموزشی مربوطه معرفی می شدند و بعد از پذیرش به مراحل بالاتر راه می یافتند درحالی که طی سال‌های گذشته مواردی دیده شده که فرد نه تنها به گروه معرفی نمی شود بلکه به صورت ناگهانی در کسوت عضویت هیئت علمی در کنار سایر اعضاء گروه قرار گرفته است.

شهرتاش با انتقاد از عدم اخذ نظر و رای اعضای هیات علمی و گروه‌های آموزشی در جذب عضو جدید، تصریح کرد: در چنین شرایطی اساتید دانشگاه به کارمندان ساده ای تبدیل می‌شوند که پشت میز خود نشسته و هرکسی کار خود را انجام می‌دهد زیرا امکان بحث و نقد کارشناسانه ایجاد نمی شود.

وی با بیان اینکه وقتی چنین نگاهی به عالم وجود ندارد و تنها شعار توجه به عالم و علم می دهیم این شعارها درهمین سطح باقی می‌ماند و تبدیل به ادبیات و عمل نمی شود، ‌اظهارکرد: با این حال هنوز هم اساتید تمام تلاش خود را می کنند دانشجویان را به لحاظ علمی و روحی سرحال نگه دارند و امیدوار. ما امیدواریم با تلاش دانشگاهیان، ‌افزایش امکانات و شرایط لازم برای رشد فعالیت های علمی و بروز خلاقیت شاهد شرایط بهتری باشیم.

این عضو هیات علمی دانشگاه با اشاره به قول‌ها و سخنان رییس جمهور در دفاع از کیان دانشگاه ابرازامیدواری کرد که در دولت تدبیر و امید جایگاه واقعی اعضای هیات علمی احیا و شرایطی ایجاد شود که اساتید دانشگاه و متخصصان بتوانند نظرات و دیدگاه‌های تخصصی خود را در زمینه‌های مختلف بدون هیچ گونه نگرانی طرح کنند و به دلیل اظهارنظر تخصصی متفاوت دچار مشکل و محدودیت نشوند.

همسان‌سازی حقوق اساتید بازنشسته ضروری است

دکتر قرائی مقدم استاد بازنشسته دانشگاه خوارزمی و دانش‌آموخته دو رشته‌ جامعه شناسی و علوم تربیتی با تأکید بر اهمیت دانشگاه و نهادهای علمی و در عین حال تنوع مطالبات، نیازمندی‌ها و مشکلات دانشگاهیان، اظهار کرد: مسائل دانشگاهیان را باید به بخش‌های مختلف از جمله فارغ‌التحصیلان، دانشجویان، اساتید و عضو هیئت علمی، دانشجویان دکتری متقاضی ورود به عرصه تدریس تقسیم کرد. در واقع هر کدام از دانشگاهیان نیازهای خاصی دارند که باید مورد بررسی قرارگرفته و متناسب با آن ها برنامه ریزی شود.

وی با تأکید بر تفاوت دانشجویان بیکار و افراد بی‌سواد بیکار گفت: سرانه برای هر انسانی که تحصیلات دانشگاهی را دست کم در سطح کارشناسی به پایان رسانده حدود 100 میلیون تومان است درحالی که میزان هزینه صرف شده برای پرورش یک کارگر ساده فقط 50 میلیون تومان است.

قرائی مقدم با بیان اینکه دانشگاهیان نیروهای استراتژیک جامعه هستند، به مشکلات معیشتی اساتید اشاره و اظهار کرد: درآمد ماهیانه اساتید نسبت به دیگر گروه‌های شغلی پایین است. بسیاری از افراد شاغل در مشاغل گوناگون درآمد بالاتری از اساتید دانشگاه ها دارند درحالی اهمیت جایگاه و فعالیت‌های آنها با اساتید قابل مقایسه نیست.

وی همچنین به وضعیت اساتید بازنشسته قبل از سال 1384 اشاره کرد و گفت: اساتیدی که قبل از سال 84 بازنشسته شدند از نظر حقوق مورد اجحاف قرار گرفتند و این نکته‌ایست که دکتر فرجی‌دانا در زمان وزارت خود و دکتر هاشمی وزیر بهداشت آن را تأیید کردند.

به گفته قرائی مقدم، اساتیدی که در قبل از سال 84 بازنشسته شدند، نسبت به اساتیدی که در سال‌های بعدی بازنشسته شدند حقوق بسیار کمتری دریافت می کنند. فکر می کنم استاد پایه 20 حداکثر دو میلیون و 500 هزار تومان دریافت کنند درحالی که اساتیدی در همین پایه علمی که در آن سال‌ها بازنشسته شده اند یک میلیون تومان کمتر دریافت می کنند. این حقوق به قدری اندک است که آنها در تأمین نیازهای اولیه اقتصادی خود هم دچار مشکلاتی هستند.

این استاد بازنشسته جامعه شناسی ادامه داد: مسئله همسان سازی حقوق افراد بازنشسته برای آموزش و پرورش و قضات حل شده درحالی که این مشکل همچنان گریبانگیر اعضای هیئت علمی دانشگاه ها است.

وی با تأکید براینکه استاد فردی است که سال های سرنوشت ساز عمر خود را صرف تحصیل و علم آموزی کرده و از ارزش و اعتبار زیادی برخوردار است، ادامه داد: زمانی که یک استاد سطح زندگی خود را با یک کارمند ساده در ادارات و سازمان‌های دولتی دیگر مقایسه می کند از خود می پرسد چرا من باید با این سطح علمی و این ارزش و مرتبه با او دریک سطح باشم. این در حالیست که استاد دانشگاه یک نیروی استراتژیک است که با خیل عظیمی از فعالان اقتصادی دیگر حوزه ها قابل مقایسه نیست .

قرائی‌مقدم با انتقاد از شیوه پرداخت حقوق به اعضای هیات علمی بر اساس ساعت تدریس و عدم توجه کافی به تأمین معاش اساتید دانشگاه ها، اظهار کرد: وقتی استادی به فکر تأمین معاش خود باشد مجبور می شود در چند دانشگاه و طی ساعات طولانی تدریس کند. به این ترتیب زمانی برای مطالعه و فهم عمیق و به‌روز کردن دانش خود نخواهد یافت و این مسئله سبب تنزل سطح کیفی دانشگاه ها می شود .

وی از نبود بیمه تکمیلی ویژه اعضای هیات علمی و عدم وجود مهمان‌سراها ویژه اساتید در شهرهای مختلف همانند سایر وزارتخانه‌ها انتقاد کرد و به مشکل "مسکن" اعضای هیات علمی اشاره و تصریح کرد: بسیاری از خانه های سازمانی که اساتید در آن ساکن می شوند، امکانات مناسبی ندارند و در مناطق دور از شهر قرارگرفته اند، ضمن اینکه اغلب اعضای هیئت علمی نمی توانند از این امکانات استفاده کنند.

این استاد بازنشسته جامعه شناسی ضمن ابراز خرسندی از نظرات رئیس جمهور درمورد دانشگاه ها ابراز امیدواری کرد که سخنان ایشان درخصوص هرچه زودتر عملی شود.

باید نوع نگاه به دانشگاه اصلاح شود

دکتر سید جواد امامی عضو هیات علمی و رئیس هیئت مدیره کانون صنفی اعضای هیئت علمی دانشگاه علم و صنعت ایران نیز در سخنانی گفت:‌ دانشگاه محیط عقلانیت و مرجع جدی فکری و برنامه کشور است و بزرگترین پشتوانه هر کشور در تصمیم سازی‌ و برنامه‌ریزی‌ها دانشگاه است.

وی با تأکید بر اینکه دانشگاه برای تمام جامعه الگوست، گفت: باید شرایطی فراهم کنیم تا دانشگاهیان بتوانند با فعال کردن مجامع صنفی خود این مسئله را به دیگر بخش های جامعه هم انتقال دهند.

وی با بیان اینکه مشارکت اساتید در فرآیند تصمیم‌گیری در نظام دانشگاهی معقول‌ترین و ساده‌ترین نیاز است گفت: این در حالیست که نظر اساتید و دانشگاهیان در اصلاح نظام دانشگاهی و آموزش عالی آنچنان که باید جایگاه بالایی ندارد.

امامی نیز با اشاره به اینکه اعضای هیات علمی با نگاه منطقی به پیشنهاداتی که برای حل مشکلات جامعه به مسئولین اجرایی ارائه می‌دهند می‌توانند در جهت حل بسیاری از این مشکلات گام بردارند، گفت: اساتید دانشگاه مشکلات رفاهی و معیشتی بسیاری زیادی دارند اما بدتر از همه احساس نگاه کنترلی است که متاسفانه طی سالهای گذشته بر دانشگاهیان سنگینی می‌کند.

رئیس کانون صنفی دانشگاه علم و صنعت ایران با اشاره به اینکه بزرگترین دغدغه کانون‌های صنفی دانشگاهیان بازگرداندن منزلت اجتماعی دانشگاه است، بیان کرد: باید نوع نگاه به دانشگاه اصلاح شود. در سایه پیگیری حقوق صنفی دانشجویان، اساتید و سایر دانشگاهیان می‌توان به پژوهش و تحصیل دانشجو و استاد پرداخت و مشکلات کشور را حل کرد.

امامی با اشاره به ابهامات موجود در روند ارتقای اعضای هیئت علمی، اظهار کرد: عدم شفافیت اصول ارتقاء‌ اعضای هیات علمی یکی از بزرگترین مشکلات این عرصه است. در واقع سیطره بخش غیرشفاف و غیر علمی بر اصول علمی و شفاف و وجود امتیازات وتویی نظیر امتیازات فرهنگی به عدم شفافیت دامن می‌زند.

امامی با تاکید بر لزوم افزایش تعاملات بین‌المللی دانشگاه‌ها، اظهار کرد: تقویت روابط علمی در عرصه بین المللی می‌تواند موجب افزایش امید و نشاط علمی دانشگاه‌ها شود.

عضوهیات علمی دانشگاه علوم و صنعت همچنین با اشاره به احساس نگاه کنترلی به دانشگاه‌ها طی سال‌های گذشته، وجود چنین شرایطی را عاملی در از بین رفتن هویت دانشگاه‌ها دانست.